Tijdens de kerstdagen dook een echte toeristenversie tegel van ‘Delfts blauw’ in de familie op. Delfts blauw is bekend over de hele wereld. Het is dan ook begrijpelijk dat de toeristenindustrie hier handig op inspeelt. Na een korte bestudering van de tegel die mijn moeder had gekregen werd duidelijk dat het om een stuk gaat met een gespleten persoonlijkheid.
China en Delft
Als we kijken naar de historie van Delfts blauw dan is dit in eerste instantie een poging om Chinees porselein na te bootsen. Het door de VOC geïmporteerde ‘exotische’ porselein raakte binnen de kortste keren ongekend populair in Nederland. Geen wonder dat er door schaarste een poging werd gedaan door inheemse pottenbakkers om dit stevige en mooie materiaal na te maken.
De naam ‘Delfts blauw’ verraadt natuurlijk meteen de productieplaats van dit type keramiek. Vanaf ongeveer het midden van de zeventiende eeuw ontstaan er zogenaamde ‘plateelbakkerijen’ in Delft. Op het hoogtepunt telde de stad Delft er ongeveer 32. De productie van het plateel richtte zich niet alleen op Nederland, maar ook op het buitenland, waaronder Engeland en Frankrijk. Door deze uitvoer is de naam ‘Delfts blauw/blue’ of kortgenoemd ‘Delft’ over de gehele wereld verspreid.
Thema
De tegel in het midden van de foto laat een echt Delfts thema zien: het Prinsenhof. Deze afbeelding is op de tegel gedrukt met een soort stempel. In dit klooster leefde Prins Willem van Oranje (1533 – 1584) regelmatig vanaf 1572 tot hij in 1584 werd doodgeschoten. Vandaag de dag fungeert het gebouw als museum.
Echt delfts?
Zoals te zien is aan de linkerkant van de foto bovenaan de pagina is de tegel handbeschilderd en staat er een kroontje boven ‘Delft blue’. Een echt Delfts thema in Delft geschilderd…of toch niet? Het blijkt om een gestempeld logo te gaan van de Nederlandse Keramische Industrie (NKI) in Gouda. Dit bedrijf was werkzaam tussen 1956 en 2000. De punten van het kroontje zijn zelfs opgebouwd uit de letters NKI. (Met dank aan Johan Kamermans, Ned. Tegelmuseum voor deze informatie).
Van Gouda naar Maastricht
Hiermee eindigt het 'stamboomonderzoek' van deze tegel nog niet. Aan de rechterkant van de foto kunnen we zien dat de tegel niet echt in Delft is geproduceerd, maar in Maastricht. Het was namelijk in de twintigste eeuw niet ongebruikelijk dat plateelbakkerijen bij een andere tegelfabriek biscuit-tegels kochten om die zelf te decoreren en glazuren. Mosa is een bekende producent van keramiek in Nederland en werd opgericht in 1883. Tot aan 1972 bleef de fabriek in handen van de familie Regout die gebruiksaardewerk produceerde. Na verkoop ging het bedrijf zich richten op bouwkeramiek.
Crisis?
Natuurlijk kan een Maastrichtse tegel een onderwerp uit een andere stad laten zien. Maar het Goudse blauwe merk dat moet bewijzen dat het hier om een handbeschilderde Delfts blauwe tegel gaat, lijkt bijna wel een poging tot naturalisatie ervan. Naast afkomst moet het merk het idee geven dat de tegel 'handbeschilderd’ is, terwijl het grootste deel ervan gedrukt is. Waarschijnlijk zijn slechts enkele verfstreken met de hand toegevoegd. En wat zegt dat over de identiteit van deze tegel? Komt deze uit een gegoede familie?
Kort door de bocht kunnen we dus eigenlijk constateren dat Delfts blauw historisch gezien een poging is om Chinees porselein na te maken. In dit geval is dat gebeurd op een Limburgse tegel die een soort nieuw paspoort heeft gekregen in Gouda waarin staat dat deze tegel uit Delft afkomstig is. Wat een wereldtegel! Maar het Prinsenhof en de Oude Kerk staan gelukkig nog steeds 'echt' in Delft.
