Elke keer als ik naar China reis voor werk of onderzoek, probeer ik een bijzondere locatie te bezoeken op doorreis. En ik heb een fascinatie voor kisten en doosjes met een Aziatische afkomst. Je vindt ze in Nederland op verschillende plaatsen: op rommelmarkten en diverse verkoopwebsites met antiek. Vanwege mijn onderzoek naar porselein hebben de doosjes, waarvan de deksel gemaakt is van een scherf van Chinees porselein, extra mijn aandacht. Vaak is het doosje van gelakt hout, maar meestal zie ik de exemplaren van een metaallegering dat iets weg heeft van zilver en blik. Hoe oud zijn deze doosjes en zijn ze echt gemaakt met Chinees porselein? In deze blog neem ik je mee naar China waar ik op zoek ben gegaan naar het antwoord.
Geschiedenis shard box
In mijn zoektocht naar de afkomst van de doosjes met de porseleinen scherf kwam ik via Lonely Planet op de zogenaamde ‘Shard Box Store’ in Beijing. En het valt nog niet altijd mee om deze winkel te vinden, want ze zit niet op een A-locatie. Maar als je binnen komt, wordt je hartelijk ontvangen en kun je kiezen uit veel verschillende objecten. Dit zou de winkel zijn van de familie Hu waar het allemaal begonnen is. De geschiedenis van de Shard Box Store is dan ook onderdeel van de marketing van de winkel. Je krijgt bij elke aankoop de historie van de winkel op in het Engels op een klein briefje. Ik heb het vrij vertaald:
‘Tijdens de Culturele Revolutie in China (1966-1976) was het illegaal om antiek porselein te bezitten. Om deze reden hebben veel verzamelaars in deze periode hun porselein kapot geslagen en weggegooid. Net na de revolutie begonnen we (de familie Hu, red.) de gebroken stukken antiek porselein te verzamelen en brachten we ze weer tot leven. Rond 1983-1985 werd de ‘Shard Box Store’ opgericht. The Shard Box Store is niet alleen een verzameling van antiek porselein, maar ook een collectie van Chinese geschiedenis.‘
Uiteraard zijn er een aantal nuances te geven bij deze uitleg over de oprichting van de winkel. Want het waren vooral de leden van de Rode Garde die het porselein kapot sloegen, aangezien dit materiaal stond voor de oude waarden van China van voor het communisme. De verzamelaars hebben zoveel mogelijk hun objecten verstopt.
Dubbel geluk
De vraag is waar dit kapot geslagen materiaal vandaan komt. Na de culturele revolutie was er waarschijnlijk wel porseleinmateriaal te vinden in de stad Beijing. Maar vandaag de dag lijkt het logischer dat het schervenmateriaal afkomstig is van locaties waar productiemateriaal te vinden is. Vooral in de porseleinstad Jingdezhen, maar ook op andere plekken waar porselein gemaakt of bewerkt wordt.
De doosjes die kunt kopen bij de Shard Box Store zijn niet zo heel veelzijdig. Wat vooral opvalt is de hoeveelheid objecten met het zogenaamde ‘dubbel geluk’-symbool. En niet alleen in de winkel, ook op antiekmarkten in Beijing is dit het geval. Dit dubbel geluk-symbool bestaat uit twee maal het karakter xi 喜 naast elkaar. Twee maal xi is daarom dubbel geluk en deze symboliek wordt vooral bij een huwelijk gebruikt. Vandaar dat er veel serviezen en andere porseleinen gebruiksvoorwerpen zijn met dit dubbele karakter. Op dit moment is vooral het blauw-witte porselein met het dubbelgeluk-symbool populair in de handel. Daarbij wordt het altijd als negentiende-eeuws bestempeld. Maar juist omdat het zo populair is, wordt er op dit moment in de Chinese stad Jingdezhen heel veel porselein gemaakt naar historische voorbeelden. Ook het porselein met het dubbel geluk-symbool. Soms is aan de kleur van het porselein en de blauwe beschildering te zien dat deze voorwerpen gloednieuw zijn, maar dat is moeilijk.
Antiek en zilver of niet?
In een eerder onderzoek naar Chinees zilver was de conclusie dat het zilverachtige materiaal in de Chinese antiekhandel een legering is van verschillende metalen (zie deze blog). Na XRF-onderzoek van een namaak zilverbaar die te koop is via AliExpress was het resultaat dat er 8% zilver in deze legering zit. Uiteraard geeft dit geen uitsluitsel over de metalen doosjes, maar sommigen slaan zwart uit, waardoor er toch geconcludeerd kan worden dat er zilver aanwezig is. Metaal waarvan onbekend is hoeveel zilver erin is verwerkt, wordt Tibetaans zilver genoemd.
De familie Hu van de Shard Box Store is misschien als eerste begonnen met het maken van sieraden en doosjes waarin porseleinen scherven verwerkt zijn, maar ze zijn zeker niet meer de enige. Je kunt op verschillende markten en in verschillende winkels doosjes of sieraden met scherfmateriaal vinden. En ook makkelijk importeren, want in China kan alles op maat gemaakt worden voor importeurs over de hele wereld. En er zijn ook zeker fabrieken waarin de doosjes gemaakt worden. Op de website van Herald en News kun je een artikel vinden waarin wordt beschreven hoe de fabrieken van ‘shard boxes’ hun productie aanpakken. Dus wil je een doosje kopen? Dat kun je natuurlijk altijd doen, want ze zijn niet duur en hebben een mooi verhaal te vertellen. En wie weet koop je wel een origineel doosje uit de jaren ’80, met een échte antieke scherf.
