Blog

Foto

Op de foto is een in Vlaardingen gevonden dekseltje dat in 2001 is opgegraven uit een ‘askuil’. Het betreft een door de stad ingerichte stortplaats voor vuilnis, waarin in de periode 1743–1756 stadsafval is gestort.

De in Vlaardingen opgegraven porseleinen scherf is afkomstig van eenzelfde in onderglazuur blauw gedecoreerde kop en schotel als te vinden is via deze link. De complete deksel toont een medaillon, waarop een koning en een koningin op een troon zitten onder een baldakijn. Voor hen knielt een Chinese monnik. Op de beker is een Franse tekst zichtbaar: L'Empire de la vertu est etably jusqu'au bout de l'Univers.

Boek

In het boek Histoire Artistique, Industrielle et Commerciale de la Porcelaine van Albert Jacquemart en Edmont le Blant uit 1862 is een afbeelding van een soortgelijke kop met deksel en toelichting op de decoratie.  Deze titel geldt nog steeds als een belangrijke referentie, omdat hierin voor het eerst Aziatisch porselein geclassificeerd is in groepen zoals famille verte en famille rose. Deze begrippen worden tot op de dag van vandaag gebruikt om Aziatisch porselein te beschrijven.

Lodewijk

In het geval van de kop en schotel zit volgens Jacquemart de jonge Lodewijk IX van Frankrijk (1214-1270) op de troon en ontvangt hij het advies van zijn moeder, koningin Blanche van Castilië (1188-1252). De vakken die de voorstelling omzomen bevatten afwisselend bomen en knielende Chinese lieden. Volgens Jacquemart zijn deze figuren gemakkelijk te herkennen als wijzen. Hij verwijst hierbij naar aan het Chinees Taoïsme ontleende voorstellingen die vaker worden gebruikt als decoratie op porselein. Een verklaring die Jacquemart geeft voor de decoratie, is dat Kangxi, de keizer van China (1662-1722), deze set waarschijnlijk heeft besteld als een geschenk aan Lodewijk XIV, een afstammeling van Lodewijk IX. Kangxi zou de machtige Zonnekoning te vriend hebben willen houden, aangezien er veel missionarissen in China gestationeerd waren. 

Taal

Echter, de referenties die Jacquemart gebruikt bij deze toelichting zijn onduidelijk en incompleet.  Zonder de originele tekening of bestelopdracht van de theeset is het moeilijk uit te vinden wat de oorspronkelijke bron voor deze opdracht is geweest. Toch is er nog een aantal stappen te nemen om meer informatie over het object te vinden. De keuze voor de Franse taal op de kop van de theeset zou kunnen betekenen dat de voorwerpen zijn gemaakt voor de Franse markt, maar zeker is dit niet. In het achttiende-eeuwse Europa was de Franse taal immers die van het beschaafde deel van de samenleving en de diplomatie.  Door de Franse teksten van nog bestaande complete sets te vergelijken, blijkt dat er verschillende schrijfwijzen van dezelfde Franse tekst zijn gebruikt.  Hierbij zijn twee koppen met dezelfde spelfout opvallend. Mogelijk is dit gedaan door iemand die het Frans niet goed beheerste. Zonder de originele documenten die bij de bestelling werden gevoegd is het echter onmogelijk te zeggen of dit het geval was.

Scheepswrak

Naast de scherf uit Vlaardingen is de enige andere vergelijkbare kop uit een archeologische context afkomstig uit het Vung Tau-wrak.  Deze Aziatische jonk verging omstreeks 1690, en zijn lading was bestemd voor markten in Nederland, Azië en de Islamitische wereld. In het wrak zijn 25 vergelijkbare deksels, zonder de bijbehorende kop en schotels gevonden. Jörg gaat ervan uit dat de doelgroep voor de theesets niet specifiek Frans hoeft te zijn geweest, aangezien deze taal ook werd gesproken door de Nederlandse elite. Samen met de sterke Nederlandse connotatie van de lading zou dit kunnen suggereren dat de kopjes werden besteld door de VOC in Nederland. De vondst van een vergelijkbare scherf van een deksel in een Nederlandse opgraving ondersteunt dit idee.