Blog

Lijstenatelier Suzanne Klüver doet voortaan ook dienst als innamepunt van objecten voor Veilinghuis Vendu Rotterdam. In het pand aan de Hoogstraat 94 in Schiedam zullen bovendien gratis taxatiedagen van het veilinghuis worden georganiseerd.

Chinees keramiek is nauw verbonden met het gebruik ervan. Theepotten, kopjes, borden, kommen en schalen: allemaal voorwerpen die te vinden zijn aan tafel. Ook Manon Henzen van eet!verleden maakt uiteraard graag gebruik van mooi servies. Nu het historisch kookatelier van Manon wordt opgeheven en leeg verkocht, komen er populaire gemberpotten boven water. We schreven er samen een blog over.

Elke keer als ik naar China reis voor werk of onderzoek, probeer ik een bijzondere locatie te bezoeken op doorreis. En ik heb een fascinatie voor kisten en doosjes met een Aziatische afkomst. Je vindt ze in Nederland op verschillende plaatsen: op rommelmarkten en diverse verkoopwebsites met antiek. Vanwege mijn onderzoek naar porselein hebben de doosjes, waarvan de deksel gemaakt is van een scherf van Chinees porselein, extra mijn aandacht. Vaak is het doosje van gelakt hout, maar meestal zie ik de exemplaren van een metaallegering dat iets weg heeft van zilver en blik. Hoe oud zijn deze doosjes en zijn ze echt gemaakt met Chinees porselein? In deze blog neem ik je mee naar China waar ik op zoek ben gegaan naar het antwoord.

Het is bekend dat in China heel veel antiek wordt nagemaakt. Zeker oude voorbeelden van schaaltjes, kopjes en borden van porselein zijn overal te koop. Natuurlijk kun je ze vinden op de antiekmarkten van Beijing, maar ook steeds meer op websites zoals Marktplaats en Catawiki. In deze blog een voorbeeld van een kom die ik op de markt in China tegen kwam en nu op deze websites ben tegengekomen.

Opnieuw naar China voor onderzoek naar de bijzondere geschiedenis van de porseleinproductie in China. En elke keer als ik terugkeer, kom ik erachter dat ik maar een heel klein stukje heb gezien, want China en haar geschiedenis zijn reusachtig groot. Wederom wordt Jingdezhen in de komende week bezocht als voorbereiding op een nieuwe tentoonstelling die in het najaar van 2020 bij Museum Prinsenhof Delft te zien zal zijn. In deze blog alvast een paar opvallende zaken op het gebied van kunst en erfgoed in Beijing die ik op mijn weg ben tegengekomen. 

Vrij recent kwam een voormalig tinnegieter bij me met zilveren voorwerpen. “Gekocht op een vlooienmarkt bij een handelaar die dit in Beijing heeft gevonden”, vertelde hij erbij. Het ging om meerdere zogenaamde ding (錠), die vaak in het Engels vertaald worden als ingot. Objecten uit China zijn populair bij Nederlandse verzamelaar en kunnen heel waardevol zijn. In deze blog meer over dit type zilveren antiek uit China.

Tijdens mijn reis naar Beijing namens het CCC (zie vorige blog) bezochten we, naast verschillende (kunst)historische musea, het Nationaal Ballet. De dansers verzorgden een aantal demonstraties  in het schoolgebouw en we bezochten aldaar ook de speciaal ingerichte expositieruimte, waar een impressie werd gegeven van de ontwikkeling van het Chinese ballet. Geheel onverwacht trof ik daar een aantal bekende fotografische afbeeldingen aan die voorkomen op platenhoezen die ik thuis in de kast heb staan. Opeens begreep ik het: mijn collectie revolutionaire langspeelplaten vertegenwoordigt een van de meest populaire culturele manifestaties van China. 

Deze week ben ik op reis in Beijing, de hoofdstad van China. Dit keer op uitnodiging van het ‘China Cultural Centre’(CCC), waarvan er inmiddels 30 op de wereld zijn. Met deze centra, die gefinancierd worden door de Chinese regering, hoopt het land haar eigen taal en cultuur te kunnen verspreiden. Samen met reisgenoten uit landen zoals Nigeria, Nieuw Zeeland en Frankrijk wordt ik onderworpen aan een vol programma. Gelukkig had ik na aankomst nog wat vrije tijd om met mijn Nederlandse reisgenoot en zijn Beijingse vrouw de Panjiayuanmarkt te bezoeken. En daar vond ik heel veel nagemaakte klassiekers die nu ook te bewonderen zijn in de tentoonstelling Verboden porselein, exclusief voor de keizer bij Museum Prinsenhof in Delft. Ik kon het niet laten om mijn aankoop hier te delen.

In 2014 schreef ik er al kort iets over: het ‘kippenkopje’. Een exemplaar werd toen voor €26 miljoen door Veilinghuis Sotheby’s verkocht aan een Chinese zakenman. Inmiddels ben ik in Jingdezhen, de productieplaats van het kippenkopje, beland en je struikelt hier over die dingen. Want elke lezer begrijpt dat er sinds de megalomane verkoop van dit type drinkgerei er hier geen winkelier is die het kleurrijke kippenkopje niet verkoopt.  

Helden zijn er in vele soorten en maten: voetballers, popsterren en natuurlijk vaders. De herinneringen aan deze figuren zijn legio: foto’s, posters, T-shirts en soms zelfs altaren. En zoals ik vaker schrijf is keramiek de ideale drager van herinneringen aan bijzondere personen. Deze keer wijd ik daarom een blog aan een souvenir van een verzamelaar en auteur: Albert Jacquemart.

Als er tijdens de levensmiddelencrisis van 1917 in de Eerste Wereldoorlog te weinig inmaakpotten blijken te zijn, wordt er in Nederland gegrepen naar oplossingen om de schaarse voedingsmiddelen toch te kunnen distribueren. Ook die handige "steenen parapluiestandaards" moesten eraan geloven volgens de krantenberichten. In deze blog dit keer geen herinneringskeramiek uit WOI, maar aandacht voor de paraplubak. Want ook deze opberger is gemaakt van verschillende materialen, waaronder keramiek. En behalve voor het stallen van paraplu's is dit interieuritem in de afgelopen jaren op verschillende manieren toegepast, oftewel gehackt, zoals dat tegenwoordig heet. Het wordt misschien niet als meest sexy item in het interieur gezien, maar de paraplubak heeft toch al meer dan 100 jaar een vaste plaats in onze huizen. 

Voor veel mensen is het bekend dat Delfts aardewerk voor een groot deel is geïnspireerd op Chinees porselein. Toch zijn heel veel decoraties te herleiden naar het Japanse keramiek. Persoonlijk vind ik juist dit materiaal een stuk interessanter en mooier vanwege de asymmetrie en de witruimtes, omdat het moderner overkomt. In dit blog ga ik kort in op het zogenaamde Kakiemon-decor dat te zien is op een bordje van Delfts aardewerk uit een opgraving in Vlaardingen.

Op 8 februari begint het nieuwe jaar voor diverse Aziatische landen, beter bekend onder de algemene noemer ‘Chinees nieuwjaar’. Het lijkt een trend te zijn waar elke stad met een eigen Chinatown aan mee wil doen. Dit nieuwe jaar zal in het teken van de ‘aap’ staan. Wat moeten we ons eigenlijk voorstellen bij zo’n exotisch ‘sterrenteken? Zijn we in de aap gelogeerd? Of wordt het balen als een stekker?

Pats! Daar viel ‘ie op de straat. Het oude plastic Hematasje gleed zo van mijn hand toen ik mijn fiets wilde pakken. Franz Joseph is niet meer. Mijn net gescoorde aankoop van herinneringsaardewerk viel in duizend stukjes. Gelukkig zijn er nog vele objecten van porselein waarop Franz J. wel vertegenwoordigd is.

’s Avonds bij het diner een gehaktbal van een bord met een grote mortier prikken lijkt misschien een beetje ongezellig, maar tijdens de Eerste Wereldoorlog werd dit type borden met artillerie veelvuldig geproduceerd om te herinneren aan de slagkracht van het Duitse Keizerrijk. Ook te vertalen met: “De mijne is groter dan de jouwe”.

Deze twee bruingekleurde kopjes lijken een andere kleur decoratie te hebben, maar eigenlijk zijn ze hetzelfde. Het enige verschil is hun geschiedenis, want het ene kopje komt uit de overlevering en het ander heeft ongeveer de laatste 250 jaar doorgebracht als ‘vuilnis’ in de beerput van Herberg de Visser in Vlaardingen. Dit zorgt ervoor dat het ene kopje decoraties van bloemen en perziken in groen en roze heeft en de andere in zwart.

In de archeologie vindt men niet louter oude schatten. Soms is de grond ‘verstoord’ en zijn verschillende grondlagen uit verschillende tijden met elkaar vermengd geraakt. Het is dan niet zo vreemd om een achttiende-eeuwse scherf te vinden naast een vaas uit de twintigste eeuw. In dit blog wordt een moderne toevalsvondst beschreven die via een vrijwilliger van de archeologische vereniging op mijn pad gekomen is.

“Ja, gewoon doen, want je leeft maar één keer”. En dat is toch wel een belangrijke boodschap als je iemand wil stimuleren om een last-minuteaanschaf te doen op een antiekbeurs. In dit blog beschrijf ik samen met Kirsten Keerssemeeckers haar impulsaankoop op een antiekmarkt en hoe we daarna op zoek gingen naar de kunsthistorische achtergrond van dit object.

Ik blog er wel vaker over: borden en schoteltjes van Delfts aardewerk met teksten of afkortingen erop. Zo hebben letters als GWASA een religieuze betekenis en is de origine van het merk MIS nog niet achterhaald. Naast religieuze verwijzingen of merken van fabrieken kunnen letters ook staan voor afstammelingen van het koninklijk huis en zijn er series met borden en schotels die samen een gedichtje vormen. Ik vind het altijd weer een leuke speurtocht om de tekst compleet te maken en ‘geheime’ betekenissen te achterhalen. In deze blog deel ik er weer een aantal.

Jamais lasses, Jamais lâches
Honneur aux vaillantes et gracieuses femmes de France

Nooit moe, nooit opgeven
Eer aan de dappere en elegante vrouwen uit Frankrijk

In de memorabilia van de Eerste wereldoorlog is er speciale aandacht voor verpleegsters die zich, vaak vrijwillig, inzetten voor het behoud van de soldaten. Op verschillende objecten van Franse en Duitse origine is de zuster van het rode kruis hoofdonderwerp. Maar is die aandacht echt voor de vrouwen die hun levens op het spel zetten voor de soldaat of speelt er een groter belang mee?

Het opgravingsmateriaal uit Vlaardingen lijkt een onuitputtelijke bron als het gaat om verhalen over keramiek uit de zeventiende en achttiende eeuw. Vele scherven met interessante decoraties wachten op een klein beetje aandacht. Dit keer vertellen een porseleinen kopje en een scherf van tinglazuuraardewerk over hun afbeelding van een draak.

Puzzelen: iets dat in de archeologie verheven is tot ‘core-business’ wat betreft glas en aardewerk. Kleine stukjes worden weer aan elkaar gehecht, zodat de vorm en decoratie van het object zich langzaam onthullen. Totdat blijkt dat de puzzel niet compleet is en de onderzoeker het moet doen met slechts een fragment van de vorm of de beschildering.

Tussen het archeologische vondstmateriaal in Nederland zijn nog tal van interessante objecten te vinden die ons iets kunnen vertellen over de handel, productie en het gebruik van Delfts aardewerk. Zo ook de Delfts blauwe schenkkan op de afbeelding. Dit object is afkomstig uit een archeologische opgraving in Vlaardingen in 2001. Bij deze site zijn duizenden keramiekscherven opgegraven door het Vlaardings Archeologisch Kantoor (VLAK) en de archeologische vereniging Helinium. De locatie betreft onder andere een door de stad ingerichte stortplaats voor afval, waarin in de periode 1743–1756 stadsafval is gestort. Het materiaal dat gevonden is, dateert van de zeventiende tot de negentiende eeuw.

Wat denk je dat het meest exotische is dat je tot nu toe hebt gegeten? Zijn het de zogenaamde ‘powerfoods’ zoals quinoa, gojibessen of tarwegraspoeder? Meestal is dit blog gewijd aan de objecten waar je deze lekkernijen uit kunt eten zoals schaaltjes van keramiek, maar deze week staat bij mij in het teken van het Romeinenfestival. 
Het thema van het festival dit jaar is Eten & Drinken. Het lijkt me goed om eens stil te staan bij de eetgewoonten van deze ‘Italiaanse voorvaderen’. Iemand die niet heeft nagedacht over de verspreiding van ons eten over de hele wereld, zou kunnen denken dat de Romeinen al beschikten over tomaten en lekker pizza’s aten, maar niets is minder waar.

Een bord aan de muur als herinnering aan een belangrijk moment: in ons digitale tijdperk, waarbij alle gebeurtenissen meteen online kunnen worden gezet, is een dergelijk voorwerp niet meer dan een 'vintage' snuisterij. Toch worden deze keramieken objecten veel verzameld. De nagedachtenis aan historische feiten lijkt juist de aantrekkingskracht van dit type keramiek te zijn.

Deze week werd ik meerdere keren geconfronteerd met de megalomane prijs dat voor een Chinees porseleinen kopje is geboden bij een veiling in Hong Kong: €26.000.000. Volgens Sotheby's was dit het hoogste bedrag dat ooit voor een Chinees kunstwerk is geboden, maar is dit wel echt zo?

Lentekriebels! Het seizoen van de antiekmarkten en beurzen is weer begonnen met de TEFAF. Het is dus tijd om alles af te stoffen en om nieuwe (keramiek-) 'ensembles' samen te stellen voor op dat lege plekje in de kast, op de schouw of aan de muur.

Gisteren zag ik een tweet van Ikea met een de catalogus van 1986. Dit deed me meteen deed denken aan de sectiedagen van de Onderzoeksschool Kunstgeschiedenis (OSK) van een jaar geleden. Tijdens dit symposium dat over kunstnijverheid en historische interieurs gaat, werd het belang van handelscatalogi voor kunsthistorisch onderzoek aangehaald. Er werd opgeroepen om ook IKEA-catalogi te bewaren.
 

Het afgelopen jaar heb ik veel onderzoek gedaan naar een nieuw type exportporselein uit een privécollectie. In deze blog een korte versie van mijn artikel dat vorige week is gepubliceerd in het magazine Vormen uit Vuur van de Nederlandse Vereniging van Vrienden van Ceramiek en Glas. De term 'warenhuisporselein' wordt in dit artikel verder verklaard.

Tijdens de kerstdagen dook een echte toeristenversie tegel van ‘Delfts blauw’ in de familie op. Delfts blauw is bekend over de hele wereld. Het is dan ook begrijpelijk dat de toeristenindustrie hier handig op inspeelt. Na een korte bestudering van de tegel die mijn moeder had gekregen werd duidelijk dat het om een stuk gaat met een gespleten persoonlijkheid.

In mijn zoektocht naar een werkend classificatiesysteem voor Aziatische keramiek loop ik wel eens tegen een vorm van 'vrije' terminologie aan. Dan heb ik het niet over de verwarring die ontstaat bij het benoemen van een schotel, synoniem aan 'schaal' of een onderdeel van een kop-en-schotel , maar over de hedendaagse termen die aan vormen of decoraties toegekend kunnen worden.

Binnen het thema 'Vorst en Volk' van de Maand van de Geschiedenis geef ik een lezing in Schiedam over Aziatisch porselein uit archeologische opgravingen. Er zijn teveel onderwerpen om allemaal tegelijk te behandelen. Hierbij een artikel over een 'vorstelijk' dekseltje dat ik eerder heb beschreven in Vormen uit Vuur en de Terra Nigra.

Ik vertel graag over mijn ambitie om kunsthistorisch onderzoek en dat van de archeologie meer samen te brengen. Juist door het onderzoeken van archeologisch materiaal, kan ik als kunsthistoricus veel beter het gebruikersgeschiedenis en de status ervan nuanceren. Om dit op een goede manier te kunnen doen, is er naar mijn mening meer samenwerking nodig tussen de twee vakgebieden. We kunnen van elkaar leren en elkaar aanvullen. Onze hedendaagse discussie over klassenverschillen, high en low-art - kunst en kitsch -  gaat hier nog steeds over. Wat zegt mijn gebruik van Wedgewood-servies over mijn status? Winkel ik dan ook automatisch meer bij de Albert Heijn? De vraag is in hoeverre dit verschilt met de consument uit de achttiende eeuw. Als we een zogenaamde ‘rijke’ beerput vinden met resten van luxe voedselproducten als zalm of ananas, vinden we dan ook beter gedecoreerd keramiek? Het onderzoek naar een antwoord op deze vragen zijn voor mij een drijfveer om met één been in de opgraving en het ander in een keurig museumdepot te blijven staan.